باغ گلشن طبس، بهشتی اعجاب گون، در میانه‌ی دو کویر!

تور طبس

یکی از اعجاب انگیزترین، باغ‌های ایران، باغ گلشن طبس است که با وجود قرار گیری در میان دو کویر لوت و دشت کویر، همیشه آب دارد. این باغ از مجموعه باغ‌های نادر ایرانی است که به طور دائم دارای آبشارها و استخرهای طبیعی است.

ما در وبلاگ آرندتور، این بار قصد داریم در مورد باغ گلشن طبس با شما صحبت کنیم. پس با ما همراه باشید تا در مورد طراحی باغ گلشن طبس، نحوه آبیاری باغ گلشن، استفاده از چاه آرتزین در باغ گلشن، تنوع گیاهان باغ گلشن و دسترسی و ساعات بازدید از باغ گلشن با شما صحبت کنیم.

آشنایی با باغ گلشن طبس

باغ گلشن طبس یکی از آثار ملی ایران است که در سال 1310 در فهرست آثار ملی قرار گرفت. این اثر، مربوط به اواخر دوره زندیه-اوایل دوره قاجار است و توسط «میر حسین خان» سومین میرحسین خان، از سلسله خان‌هایی که توسط نادرشاه انتخاب شده بود، ساخته شد.

یکی از مهم‌ترین باغ‌های ایرانی، باغ گلشن طبس است.

باغ گلشن طبس، یکی از مهم‌ترین سازه‌های ایرانی است که بر طبق الگوی باغ‌های ایرانی ساخته شده‌است. این باغ 8 هکتار مساحت دارد و یکی از 2 نماد مهم شهر طبس است و در جهان، این شهر را با آن می‌شناسند.

«دیلی تلگراف» یکی از روزنامه‌های مشهور در سطح بین المللی، باغ گلشن طبس را در بخش باغ گردی خود، در فهرست 50 باغ برتر و زیبای جهان قرار داد. در این باغ درختان خرما، مرکبات، انار در جوار درختان استوایی همچون «سیکاس» و گل‌های سرخ و ختمی قرار گرفتند.

درختان میوه، طبیعت بی‌نظیری را در باغ گلشن به وجود آورده‌اند که هر بازدیدکننده‌ای از تماشای آن به وجد می‌آید.

قدمت باغ گلشن طبس

باغ گلشن در اواخر حکومت «لطف علی خان زند» و اوایل به قدرت رسیدن «آغامحمدخان قاجار» ساخته شده‌است. میرحسین خان، املاک و اراضی بسیاری در منطقه فردوس، بشرویه، طبس و گناباد داشته‌است و بخش قابل ملاحظه‌ای از آنها را برای مصارف خیریه وقف شده‌است. امیر حسین خان در دو مرحله املاکش را دو مرحله وقف کرده‌است. وقف اول آن در سال 1218 اتفاق افتاد و وقف دوم در سال 1234 هجری قمری! باغ گلشن از املاکی است که در نوبت اول واگذار شده‌است.

باغ گلشن طبس، به صورت مربع طراحی شده و تنها «تاج محل» هند است که آن هم به صورت مربع با طول و عرضی تقریبا هم اندازه طراحی شده‌است.

طراحی و معماری باغ گلشن طبس

باغ گلشن طبس بر اساس نمونه چهارباغ طراحی شده و معمار اولیه آن، با توجه به نوع درختان، آنها را به صورت شطرنجی طراحی و کشت کرده‌است. این باغ به ابعاد 266*260 متر، مربعی شکل است. دو خیابان متقاطع، محوطه باغ را به 4 مربع بزرگ تقسیم می‌کند. هر کدام از این مربع‌‌ها با گذرگاه‌های کوچک به 4 کرت تقسیم شده‌اند.

در وسط باغ گلشن، استخر نسبتا بزرگی وجود دارد که 3 فواره‌ی طبیعی دارد.

معماری باغ گلشن شامل 3 قسمت می‌شود که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت:

• محوطه باغ گلشن طبس

محوطه باغ گلشن به وسعت 8 هکتار، همانطور که گفته شد، به صورت چهارباغی یا چارباغ طراحی شده‌است. این طراحی از آیات قرآن در مورد بهشت الهام گرفته شده که بارها می‌گوید: « در بهشت، دو نهر یکدیگر را قطع می‌کنند!»

در این باغ 2 گذرگاه اصلی وجود دارد که به صورت متقاطع بوده و محوطه‌ی باغ را به 4 مربع بزرگ و کرت تقسیم می‌کند. در وسط باغ، همانطور که گفته شد، استخر بزرگ با 3 فواره وجود دارد.

• عمارت سردرب باغ گلشن

تنها عمارتی که در باغ گلشن طبس قرار دارد، «عمارت سردرب» است. این ساختمان به صورت دو طبقه طراحی شده و یک زیرزمین دارد.  متأسفانه عمارت سردرب در سال 1357 در اثر زلزله طبس، از بین رفت و تنها ویرانه‌ای از آن باقی مانده‌است.

عمارت سردرب باغ گلشن، یک ساختمان دو طرفه است که یک سمت آن به طرف «میدان انقلاب اسلامی» و سمت دیگر آن به سمت باغ قرار داشته‌است.

• موزه میراث زمین طبس

با توجه به عمارت سردرب، ساختمان جدیدی به جای عمارت سابق، ساخته شده که اینک به آن «موزه میراث زمین طبس» می‌گویند. در این موزه بیش از 600 نمونه انواع سنگ، کانی، فسیل و مواد معدنی، وجود و به عنوان تنها موزه زمین شناسی در شرق ایران شهرت دارد.

موزه میراث زمین طبس، تنها ژئوپارک طبس است که در آن شما می‌توانید از گیاهان فسیلی تا ستاره‌های سنگی را مشاهده کنید.

نحوه آبیاری باغ گلشن طبس

باغ گلشن طبس برای آبیاری از آب‌های سطحی و سفره‌های زیرزمین استفاده می‌کند. این باغ در منطقه‌ای ساخته شده که آب چشمه‌های سرد و گرم به یکدیگر می‌رسند و انتهای باغ وارد کرت‌ها شده و پس از آبیاری کرت‌ها از هشتی ساختمان سردرب خارج می‌شوند.

استخر باغ گلشن، چاهی از نوع چاه‌های آرتزین دارد. چاه‌های آرتزین یا چاه‌های جهنده، برای خارج شدن از زمین نیاز به نیروی جهنده ندارند و تنها با فشار آب خارج می‌شوند.

خروج طبیعی آب، با توجه به محل قرار گرفتن چاه نسبت به پستی و بلندی‌های منطقه طراحی می‌شود. سطح آب‌های زیرزمین متصل به چاه، بالاتر از دهانه چاه قرار می‌گیرد و در اثر فشار آب‌های زیرزمین، آب از چاه آرتزین خارج می‌شود.

در طراحی سیستم آبیاری باغ گلشن، چاه اصلی در زیر استخر و در سطح پایین‌تری نسبت به آب‌های زیرزمینی قرار دارد و فواره‌ها در واقع خروجی‌های طبیعی آب و استخر محل ذخیره‌ی آب هستند.

یکی از القاب طبس، بهشت زمین شناسی ایران است. این لقب با توجه به وجود 5 میلیارد تُن ذخیره‌ی زمین شناسی به شهر داده شده‌است.

تنوع گیاهان باغ گلشن

در باغ گلشن طبس بیش از دو هزار اصله درخت با قدمت 400 سال وجود دارد. از جمله درختان، چنار، سرو و بید هستند که در کنار درختان مرکباتی همچون نارنج قرار دارند. درختان به صورت مساوی در میان 4 کرت باغ کاشته شده‌اند. در هر کرت، حدود دو هزار و پانصد درخت مرکبات و پانصد اصله درخت انار وجود دارد.

نکته‌ی جالبی که در باغ گلشن وجود دارد، همزیستی مسالمت آمیز گونه‌های گیاهی مختلف با اقلیم آب و هوای گوناگون در کنار هم هستند. به عنوان مثال درخت چناری که در آب و هوای خنک و مرطوب، بهتر رشد می‌کند، در کنار درخت نخل که نماد مناطق گرمسیری است، قرار دارد.

درختان تزیینی همچون چنار، سرو و بید مجنون، در کنار چمن‌زارهای طبیعی باغ گلشن کاشته شده‌اند. بوته‌های گلی همچون رز سرخ، اطلسی سفید و ختمی تنوع گیاهی باغ را تکمیل کرده‌اند.

پلیکان‌های باغ گلشن

در دهه پنجاه خورشیدی، 2 پلیکان مهاجر به باغ گلشن آمدند و باغ را برای زندگی خود انتخاب کردند. یکی از این دو پلیکان در طی زلزله سال 1357، زیر آوار ماند و از بین رفت.  پلیکان دیگر تنها ماند و تا سال 1394 خورشیدی در باغ گلشن زندگی کرد و در نهایت از دنیا رفت.

بازدید از باغ گلشن را می‌توان در روزهای فرد به صورت رایگان انجام داد. این باغ زیبا تنها در ایام سوگواری بسته است و از ساعت 17:30 الی 21:30 باز است.

یکی از نمادهای باغ گلشن، پلیکان است که به عنوان دیدنی‌های باغ گلشن از آن یاد می‌کنند.

دسترسی به باغ گلشن طبس

برای بازدید از باغ گلشن طبس، می‌توانید ابتدا خود را به شهر طبس برسانید و با وسیله‌ی نقلیه عمومی یا ماشین شخصی به سراغ بازدید از آن بروید.

ما در تور طبس آرندتور شما را به بازدید از باغ گلشن طبس خواهیم برد. البته جاذبه‌های سفر طبس آرندتور تنها به تماشای این باغ بهشت گونه ختم نمی‌شود و 9 جای دیدنی طبس را نیز دیدن خواهید کرد و در مسیر بازگشت به تهران به دیدن دریاچه نمک خور بیابانک در استان اصفهان نیز، خواهید رفت. پس با صرف مبلغ به صرفه‌ای همراه ما شوید!

دریاچه نمک خور، بزرگ‌ترین دریاچه نمکی کشور است. این دریاچه یکی از منابع مهم ماده‌ی معدنی پتاس در جهان به شمار می‌رود.