کوروش که بود و چه روایتی در گذر تاریخ برای مقبره او پیش آمد؟

کوروش کبیر اولین پادشاه سلسله هخامنشی و یکی از مشهورترین و البته محبوب‌ترین پادشاهان جهان است که حدود 30 سال بین سال‌های 529 تا 559 پیش از میلاد بر مناطق گسترده‌ای از ایران و آسیا حکومت می‌کرد.

این پادشاه به عدالت محوری و رفتار مهربانانه و توام با رافت با مردم شهرت داشت. کوروش با وجود اینکه پادشاهی جهان‌گشا بود، اما شخصیتی بسیار صلح‌جو داشت. در روزگاری که قتل و غارت شیوه معمول حکومت‌داری پادشاهان بود او با پرهیز از رفتارهای این چنینی سبکی جدید در حکومت‌داری پیشه خود قرار داد.

یکی از مهمترین اقدامات صلح‌جویانه کوروش، فتح شهر بابل بدون جنگ و خونریزی بود. هنگامیکه وارد بابل شد دستور داد، فورا بیانیه مشهورش منشور کوروش را به زبان بابلی بر روی استوانه‌ای گلی بنویسند، او فرمان آزادی حدود 40 هزار نفر اسیر را از بند اسارات و بازگشتشان به سرزمین‌هایشان صادر کرد.

این منشور استوانه‌ای شکل 45 سطری توسط سازمان ملل به شش زبان رسمی و به عنوان مهم‌ترین سند حقوق بشر جهان ترجمه شده و نسخه بدلی آن در این سازمان نگهداری می‌شود. کوروش در این منشور، دوبار تأکید می‌کند او و ارتش ایران به صورت آشتی‌جویانه و بدون خونریزی وارد بابل شده‌اند.

اتاقک و کف آرامگاه کورورش از سنگ‌های تراشده و بدون ملات و کاملا سنگی است. البته بنا به نظر کارشناسان بست‌های فلزی از جنس آهن و سرب سنگ‌ها را به یکدیگر متصل کرده و همین علت یکی از دلایل استحکام این بناست.

علت مرگ کوروش چیست؟

در مورد مرگ کوروش کبیر  دو روایت وجود دارد، در روایت اول این گونه آمده‌است که پس از حدود 30 سال سلطنت در جنگی با قبیله‌ای به نام «ماساژت‌ها» که ایلی ایرانی و بیابان‌گرد بوده‌اند، کوروش دچار زخمی بسیار شدید می‌شود و پس از تحمل حدود سه روز درد، فوت می‌کند. روایت دیگر توسط « گزنفون» فیلسوف، مورخ و سرباز یونانی بیان می‌شود. او می‌گوید که مرگ کوروش به علت زخمی شدن در جنگ نبوده، بلکه به صورت طبیعی و به علت کهولت سن اتفاق افتاده‌است. در نهایت پیکر کوروش پادشاه بزرگ هخامنشی، در دشتی به ارتفاع حدود 2 هزار متر از سطح دریا در میان کوهستان به خاک سپرده می‌شود.

پاسارگاد دشتی وسیع و کهن است که قدمت آن به دوران پارینه سنگی باز می‌گردد. این منطقه شامل عمارت‌ها و بناهای متعددی است که حکایت از دوران باشکوه هخامنشی دارد.

آرامگاه کوروش بزرگ کجاست؟

آرامگاه کوروش هخامنشی همان طور که اشاره شد، همچون نگینی 2500 ساله در دشت پاسارگاد می‌درخشد. این بنا در بخش جنوبی مجموعه پاسارگاد واقع شده و شما  از هر جهت در دشت پاسارگاد که باشید، می‌توانید این مقبره باشکوه را مشاهده کنید. در نزدیکی این عمارت باعظمت نقش رستم و در شش کیلومتری‌اش مجموعه تخت جمشید قرار دارد.

مقبره کوروش هخامنشی از سنگ‌های آهکی سفید متمایل به زرد و در عین حال بسیار ساده که از معدن سیوند استخراج می‌شده ساخته شده‌است. ارتفاع این بنای سنگی حدود 11 متر بوده و مساحت آن تقریبا 160 مترمربع تخمین زده شده‌است. ساختمان این مقبره از دو قسمت تشکیل شده، بخش اول بنا سکویی با 6 پله و بخش دوم اتاقکی سنگی با سقف شیب‌دار است که مقبره درون آن قرار دارد.

بر طبق نظر باستان شناسان سبک معماری آرامگاه کوروش از معماری یونانی و آسیای صغیر و برخی قسمت‌هایش از معماری عیلامی‌ها و مصری‌ها الگوبرداری شده‌است.

اتاقک و کف آرامگاه کورورش از سنگ‌های تراشیده و بدون ملات و کاملا سنگی ساخته ‌شده‌است. البته بنا به نظر کارشناسان بست‌های فلزی از جنس آهن و سرب سنگ‌ها را به یکدیگر متصل کرده و همین علت یکی از دلایل استحکام این بناست.

نکته جالبی که باید در همین جا به آن اشاره کنیم، این است که تمامی نمای بیرونی مقبره کوروش بر مبنای عدد 7 طراحی شده‌ که احتمالا این طراحی به علت مقدس بودن عدد 7 بوده‌است.

نمای داخلی مقبر کوروش چگونه است؟

اتاقک مقبره کوروش هخامنشی به ابعاد 11.3*17.2 و ارتفاع 5.327 سانتی متر ساخته شده‌، این اتاق در گذشته دری سنگی داشته‌است. در داخل این بنا هیچ گونه تزیین و یا کتیبه‌ای وجود ندارد، تنها در سردر شیروانی آن یک گل 12 برگی متداول هخامنشی نگاشته شده‌است. سقف مقبره کوروش از درون صاف و از بیرون به صورت شیروانی است. دو قطعه سنگ بسیار سنگین نیز در کف آرامگاه قرار دارد.

بنا به گفته چندین تاریخ نویس در گذشته در داخل مقبره کوروش هخامنشی یک تخت و تابوتی زرین، یک میز و چند ساغر وجود داشته‌است.

در طول تاریخ چه بر سر مقبره کوروش هخامنشی آمده‌است؟

به احتمال قوی، مقبره کوروش پیش از مرگ او به فرمان خودش ساخته شده‌است. این مکان در تمامی دوران پادشاهی هخامنشیان، مکانی مقدس به شمار می‌رفته و به خوبی از آن نگهداری می‌شده‌است. به گفته فیلسوف و مورخ بزرگ یونانی «آریان» در زمان شاهنشاهی پسر کوروش، کمبوجیه  یک سری مغ وظیفه نگهداری از آرامگاه کوروش را به عهده داشته‌اند. آن‌ها یک سهیمه روزانه و یک سهمیه ماهانه داشته‌اند. سهمیه روزانه شامل یک گوسفند و مقدار مشخصی شراب و خوراکی و سهمیه ماهانه یک اسب از شاهنشاه بوده که برای کوروش قربانی می‌کردند.

آرامگاه کوروش به احتمال قوی به دستور خود او و پیش از مرگش ساخته شده‌است.

نگهداری از مقبره کوروش هخامنشی همچنان ادامه داشته تا زمانیکه اسکندر مقدونی به ایران و این منطقه حمله می‌کند، یکی  از مقدونی‌ها به آرامگاه کوروش تعرض کرده و در را می‌شکند و اشیا داخلش را به تاراج می‌برد و به کالبد کوروش هم آسیب می‌رساند.

اسکندر مقدونی با شنیدن این خبر، دستور بازسازی و مرمت مقبره را می‌دهد و با عامل تعارض برخورد کرده و او را مجازات می‌کند. هدف اسکندر از این کار نشان دادن علاقه شخصی‌اش به کوروش و از جهتی دیگر ابراز نیت خیراندیشانه و سیاسی‌اش به مردم بوده و اینکه بتواند خود را جانشین مشروع کوروش معرفی کند.

در دوره پس از اسلام کاربری این بنا مشخص نیست. از طرفی با توجه به عقاید اسلامی که دیوان در خدمت حضرت سلیمان بوده‌اند، مردم ساخت این بنای عظیم را خارج از قدرت بشر می‌دانستند، لذا ساخت آن را به دیوانی که در اختیار حضرت سلیمان بوده نسبت می‌دادند. به همین دلیل مقبره کوروش را یکی از بناهای حضرت سلیمان دانسته و آن را منسوب به مادر پیامبر کردند و به آن لقب «مشهد مادر سلیمان» دادند. سال‌ها گذشت تا دوباره ثابت شد، مشهدر مادر سلیمان همان مقبره کوروش هخامنشی است.

مقبره کوروش تنها بنایی از پاسارگاد است که در منابع یونانی به آن اشاره شده‌است.

سخن آخر

مقبره کوروش کبیر همان طور که گفته شد، یکی از بناهای ثبت شده میراث جهانی است. این بنا دو بار در سال‌های 1350خورشیدی و سال‌های 1378 تا 1380 خورشیدی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. در تور شیراز که به صورت همه روزه توسط آرندتور برگزار می‌شود، این امکان وجود دارد که در گشت‌های ویژه از این میراث جهانی دیدن کنید. تنها یک بنا مشابه آرامگاه کوروش در جهان وجود دارد که به گور دختر شهرت دارد. این بنا در شهرستان دشتستان استان بوشهر واقع شده و نمونه‌ دیگری از آثار دوره هخامنشی و مشابه آرامگاه کوروش است. در مورد قدمت و زمان ساخت آن در میان باستان‌شناسان اختلاف نظر وجود دارد. البته در دوره معاصر نیز معماری آرامگاه فردوسی در توس از آرامگاه کوروش کبیر الهام گرفته شده‌است.