همه چیز درباره شهر شعر و ادب

تور شیراز

شیراز پنجمین شهر بزرگ و و پرجمعیت‌ترین شهر جنوب کشور است که نام‌های متعددی به آن نسبت داده‌اند. برخی نام‌های قدیمی شهر شیراز عبارتند از شهر عشاق، شهر بهارنارنج‌ها، دیار عاشقان، شهر عشق، شهر باغ، گل و بلبل، مملکت سلیمان، ملک سلیمان، دارالملک، دارالعلم و دارالفضل و...

در این مقاله وبلاگ آرندتور قصد دارد تا هرآنچه را که در مورد شهر شیراز لازم است بدانید با شما در میان بگذارد. پس با ما همراه باشید تا در مورد تاریخچه شهر شیراز، علت نام گذاری آن، جاذبه‌های دیدنی شهر شیراز، غذاهای مشهورش، نمادهای این شهر گل و بلبل و... با شما سخن بگوییم. به گونه‌ای که قبل از سفر به شیراز، اطلاعات کامل و جامعی در مورد این شهر دلفریب داشته باشید. پس با ما همراه باشید.

مروری بر پیشینه تاریخی شهر شیراز

آنچه که تاریخ به ما نشان می‌دهد این است که حدود 2000 سال پیش از میلاد مسیح در لوح‌های گلی عیلامی، اولین اشاره‌ها به نام شیراز شده‌است. این آثار باستانی در سال 1970 میلادی زمانیکه در حال کندن زمین برای ساخت کوره آجرپزی بودند، به دست آمد. در لوح‎های قدیمی عیلام به شهری به نام «تیراسیس» یا «سیراسیس» اشاره شده‌‌. این نام از «سیراجس» در فارسی قدیم گرفته شده که به مرور زمان با تغییر آوا به شیراز تغییر یافته‌است. علاوه براین نام شیراز بر سفال‌های پیدا شده از دوره ساسانی نیز رویت شده‌است.

از لحاظ تاریخچه اسطوره‌ای اگر بخواهیم در مورد نام شیراز سخن بگوییم، براساس افسانه‌ها و شاهنامه فردوسی، شیراز نام سومین پسر تهمورث از پادشاهان پیشدادی است که پس از تأسیس این شهر آن را به نام خودش کرد. از طرفی دیگر این روایت هم وجود دارد که شهر شیراز در قرن یک هجری پایه‌گذاری شده‌ و نامش را از قلعه‌ای در اطراف این شهر گرفته‌است.

بر طبق تاریخ ایران، چاپ دانشگاه کمبریچ، سکونت دایمی در شیراز به دوره ساسانی یا پیش از آن بر می‌گردد، اما اولین اشاره‌ها به نام این شهر بر اساس اسناد موجود به اوایل اسلام  برمی‌گردد.

در مورد تاریخچه و زمان پیدایش شهر شیراز در بین باستان ‌شناسان اختلاف نظر وجود دارد. اما بر اساس آثار پیدا شده از دوره عیلامی در جنوب شرقی شیراز و تعدادی لوح عیلامی دیگر که در تخت جمشید کشف شده و در آن‌ها به کارگاه‌های مهمی که در تی-شی-را-ایز-ایش (تیرازیش یا شیرازیس) وجود دارد، اشاره می‌کند. به نظر می‌رسد قدمت این شهر از آنچه یافت شده بیشتر است.

موقعیت جغرافیایی شهر شیراز

همان‌طور که در توصیف شیراز به آن اشاره کردیم، این شهر زیبا که نام‌های قدیمی متعددی دارد در جنوب غربی ایران قرار دارد و حدود 891.178 کیلومتر مربع مساحت آن بوده و در منطقه‌ای به وسعت 1،268 کیلومتر مربع واقع شده‌است.

جمعیت این شهر براساس سرشماری سال 1395 حدود 1.5 میلیون نفر است و به عنوان پنجمین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران به حساب می‌آید.

هفده ویژگی‌ خاص و منحصر به فرد شهر شیراز

1.    شیراز پس از تبریز و تهران سومین شهر ایران است که شهرداری در آن در سال 1296 شمسی احداث شد.

2.    شیراز در کنار نام‌های متعددی که قبلا به آن اشاره شد، یک لقب جدید به نام سومین حرم اهل بیت نیز دارد. دلیل این لقب هم وجود بارگاه ملکوتی شاه‌چراغ، برادر امام رضا (ع) در این شهر است.

3.    شهر گل  بلبل چندین خواهر خواهر خوانده در جهان دارد. شهر دوشنبه‌ تاجکستان، نیکوزیای قبرس، چونگ کینگ چین و وایمار آلمان چهار خواهر خوانده‌ شیراز زیبا هستند.

4.    با توجه به تاریخچه قدیمی و وجود آثار باستانی متعدد و... شیراز پایتخت فرهنگی ایران است و این لقب به تازگی به این شهر داده نشده بلکه آن را از دوره‌های قبل به یدک می‌کشد.

5.    شیراز در پنج دوره آل بویه، اتابکان فارس، آل اینجو، آل مظفر و زندیه، پایتخت ایران بوده و از این نظر بیشترین عنوان پایتخت در دوره‌های مختلف تاریخی را داراست.

6.    شیراز اولین شهری است که اتوبوس درون‌شهری در آن فعال شد.

7.    دانشگاه شیراز در زمره ده دانشگاه برتر ایران در این شهر قرار دارد.

8.    اولین شبکه تلوزیونی 24 ساعته محلی متعلق به استان فارس است.

9.    دومین فرودگاه بین المللی پس از  تهران در شیراز افتتاح شد.

10.  نمایشگاه بین المللی شیراز، بزرگ‌ترین مرکز نمایشگاهی جنوب کشور است.

11.  برگزاری ده سال جشن هنر، در سال‌های 1347 تا 1357 

12.  دومین پیست اسکی بزرگ بین‌الملی در 80 کیلومتری شهر شیراز به نام « مجموعه‌ی تفریحی ورزشی پولادکف» راه‌اندازی شده‌است.

13.   شیراز در زمره سه شهر جذاب ایران گردی و گردشگری است.

14.  شیراز در تقویم رسمی ایران یک روز مخصوص دارد. پانزده اردیبهشت به عنوان روز شیراز نام‌گذاری شده‌است.

15.  شیراز برای به دست آوردن لقب دومین شهر ادبی جهان در یونسکو کاندید شد، اما متاسفانه این عنوان به شهر ملبورن استرالیا داده‌شد.

16. شیراز با باغ‌های زیبا و متعددش شهرتی جهانی دارد. مشهورترین باغ‌های شیراز عبارتند از باغ ارم، باغ عفیف‌آباد، باغ دلگشا و باغ جهان‌نما

17. شیراز در حمله مغول و تیمور در امان ماند. علت آن هم پرداخت مالیات توسط حکمرانان محلی به مغولان بوده‌است.

15 اردیبهشت در ایران به عنوان روز شیراز نام‌گذاری شده‌است.

برترین جاذبه‌های گردشگری شهر شیراز

• سعدیه

سعدیه مقبره‌ی شاعر نامی ایران سعدی است. این بنا در واقع خانقاه و محل زندگی او در اواخر عمر و محل دفن شیخ اجل است. گنبد آبی فیروزه‌ای آرامگاه بر روی هشت پایه ستون بنا شده‌است. محسن فروغی معماری این بنا را با الهام از چهل ستون اصفهان در سبک مدرن طراحی کرده و ساخت آن در سال 1329 شمسی شروع شد. اتمام این بنا که یکی از نمادهای شهر شیراز نیز هست، دو سال طول کشید و در سال 1331 به پایان رسید. سعدیه در سال 1353 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

سعدیه یکی از بنا و نمادهای مشهور گردشگری شهر شیراز است که ظاهری مکعبی شکل داشته ولی از داخل بنایی هشت گوش با سقفی آبی فیروزه‌ای و دیوارهای مرمری است.

• حافظیه

با شنیدن نام حافظیه، مقبره این شاعر شیرین سخن ایران، لسان‌الغیب در برابر چشمانمان ظاهر می‌شود. حافظیه شیراز تنها آرامگاه حافظ و یکی از نمادهای گردشگری شیراز نیست، بلکه آرامگاهی دو هکتاری است که در جنوب دروازه قرآن قرار دارد و افراد مشهور و عادی دیگری نیز در آن دفن شده‌اند. بنایی که اکنون بر روی مقبره حافظ قرار دارد، در طی تاریخ ظاهرش بارها تغییر کرده اما آنچه که امروز مشاهده می‌کنید به فرمان رضاشاه و به طراحی «آندره گدار» باستان‌شناس و شرق‌شناس فرانسوی است که در سال 1315 با الهام از معماری دوره زندیه ساخته شد.

مقبره حافظ از هشت ستون 10 متری و گنبدی مسی رنگ با کاشی‌کاری های زیبا هفت رنگ ساخته شده‌است.

• حمام وکیل

حمام وکیل یکی دیگر از بناهای تاریخی و جاذبه‌های گردشگری شیراز است که در دوره کریم‌خان زند احداث شد. کریم‌خان به تاریخ باستان و معماری بسیار علاقه‌مند بود. می‌توان این علاقه را از آثار تاریخی متعددی که در دوره او بنا شده متوجه شد. معماری حمام وکیل به نسبت اماکن دیگر در آن دوره بسیار پیشرفته‌ بود. استفاده از آهک در تزیینات حمام به جای گچ از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد حمام وکیل است که در مقاله‌ای دیگر در وبلاگ به طور مفصل در مورد آن صحبت کرده‌ایم.

معماری حمام وکیل با الهام از معماری تاریخ باستان تا دوره صفویه ساخته شده‌است.

• دروازه قرآن

دروازه قرآن، بنای برجا مانده از دوره آل بویه اولین بنایی است که در لحظه ورود به عنوان نماد شیراز با آن روبرو می‌شوید. در بالای دروازه قرآن اصلی یک قرآن هفده منی قرار داشت که اینک در موزه پارس شیراز نگهداری می‌شود. در سال 1315 در زمان رضاشاه به منظور توسعه راه‌های ارتباطی بنای اصلی با دینامیت منفجر شد و قرآن آن هم به موزه منتقل شد. 13 سال بعد بنای حاضر توسط تاجری به نام «حسن ایگار» کمی طولانی‌‌تر و بزرگ‌تر از بنای قدیمی احداث شد. دروازه قرآن در فاصله یک کیلومتری از حافظیه و در فاصله کوتاهی از باغ ارم قرار دارد.

دروازه قرآن در سال 1375 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

• ارگ کریم‌خان

ارگ کریم‌خان، زمانی محل اقامت کریم‌خان زند، یکی از بزرگان شیراز و موسس سلسله زندیه بوده‌است. این بنا در نزدیکی بازار وکیل ساخته شده و کاربردی دو منظوره مسکونی- نظامی داشته‌است. ارگ کریم‌خان بنایی 4000 متری است که در مرکز یک محوطه عظیم به مساحت 12800 مترمربع احداث شده‌. این بنا به صورت یک ذوزنقه ناقص ساخته شد و دلیل این امر هم نامناسب بودن خاک محل یکی از برج‌های ارگ کریم‌خانی است که معماران مجبور شدند آن را کمی به سمت غرب بکشانند و بنا به صورت ذوزنقه ناقص در آمد.

ارگ کریم‌خانی چهار برج دارد که یکی از برج‌ها به دلیل سست بودن خاک کمی به سمت غرب کشیده شده و همین امر سبب ناقص شدن فرم ذوزنقه‌ای بنا شده‌است.

•  مسجد وکیل

مسجد وکیل، یکی از شاهکارهای دوره زندیه است که در سال 1311 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. این بنا از دو شبستان شمالی و جنوبی تشکیل شده که هرکدام از آن‌ها معماری بی‌نظیر و شگفت‌انگیزی دارد.

شبستان جنوبی در حدود 5 هزار مترمربع وسعت داشته و دارای 48 ستون یک ‌پارچه مارپیچ و یک‌دست است. منبر مرمرین و سبزرنگی با 14 پله زیبایی شبستان جنوبی را تکمیل کرده‌است. شبستان شمالی این بنا نیز با طاق مراوریدش هوش از سرشما خواهد ربود. طاق مروارید شبستان شمالی ارتفاعی برابر با 20 متر داشته و از کاشی‌های هفت‌رنگ با نقش گل و بوته و اسلیمی و ترنج پوشیده شده‌است.

نمای کلی از شبستان جنوبی مسجد وکیل

• مسجد نصیرالملک

مسجد نصیرالملک، یکی از مساجد مشهور و قدیمی و از جاذبه‌های گردشگری شهر شیراز است که به سبب شیشه‌های رنگی، کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری‌های بسیار ارزشمندش به نام مسجد صورتی نیز در جهان شهرت دارد. این بنای تاریخی در دوره قاجار و در سال 1293 هجری قمری ساختش شروع و پس از 12 سال در سال 1305 هجری قمری پایان یافت. مسجد نصیرالملک در سال 1358 شمسی به ثبت ملی رسید.

شوریده شیرازی شعری را به منظور اتمام بنای مسجد نصیرالملک سروده که بر روی قابی سنگی در ابتدای ورودیه مسجد نصب شده‌است.

• نارنجستان قوام

نارنجستان قوام یکی از بناهای تاریخی و جاذبه‌های گردشگری شهر شیراز است که در دوره قاجاریه به صورت دو طبقه ساخته شده‌است. این بنا توسط یکی از خاندان بزرگ شیراز به نام «علی محمد خان قوام» ساخته شده و در سال 1353 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. ساخت این بنا 12 سال طول کشید. این حانه دو قسمت اندرونی و بیرونی دارد که به وسیله یک تونل به یکدیگر متصل می‌شوند. قسمت اندرونی این بنا در واقع خانه زینت‌الملک است که توسط یک دالان زیرزمینی به عمارت نارنجستان راه دارد.

مهم‌ترین و زیباترین قسمت عمارت نارنجستان قوام، ایوان تالار آیینه آن است که به صورت موزون و هماهنگ با چپ و راست عمارت طراحی شده‌است

• باغ ارم

باغ ارم، به همراه هشت باغ دیگر به عنوان باغ های ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند. باغ ارم یکی از مشهورترین باغ‌های شیراز است که در مورد تاریخ ساخت آن اطلاعات دقیقی وجود ندارد. اما در سفرنامه‌های قرن دهم و یازدهم هجری، اشاره‌هایی به این باغ شده‌است.  بر اساس اسناد به دست آمده، در دوران سلجوقیان و آل اینجو این باغ وجود داشته و در سفرنامه‌های جهانگردان دوره صفویه نیز در مورد این باغ صحبت شده‌است. در زمان کریم‌خان زند و به فرمان او در داخل باغ ارم شروع به بهسازی و بهبود گوشه کنارهای آن کردند و به قول معروف به باغ سر و سامانی داده‌شد. در دوره قاجار و پهلوی این باغ در اختیار سران ایل قشقایی قرار گرفت. باغ ارم تنوع گیاهای بسیار بالایی دارد و گیاهان مختلف از اقصی نقاط جهان در آن نگهداری می‌شود. در گذشته باغ ارم از املاک خاندان قوام بود که بعدها در اختیار دانشگاه شیراز قرار گرفت. امروزه باغ آن در اختیار دانشکده کشاورزی و عمارت زیبایش در اختیار دانشکده حقوق دانشگاه شیراز است.

باغ ارم یک باغ ایرانی است که شامل یک باغ گیاهشناسی و چند بنای تاریخی است.

• بازار وکیل

بازار وکیل، بهترین اثر به جای مانده از کریم‌خان زند است که هنوز هم به عنوان قطب اقتصادی از آن استفاده می‌شود. ساخت بازار وکیل 20 سال زمان برد. معماری آن با الهام از بازار قیصریه و بازارچه اصفهان طراحی شد. مصالحی که در این بنای سنتی استفاده شده عبارتند از گچ و آهک، ستون‌های آن نیز از سنگ ساخته شده‌اند.

بازار وکیل در کنار حمام و مسجد وکیل در مرکز شهر قرار دارد.

غذاهای مشهور شیرازی کدامند؟

غذاهای شیرازی نیز مانند شهرهای دیگر ایران بسیار متنوع هستند. شیرازی‌ها معمولا صبحانه خود را با آش مشهورشان به نام آش سبزی شروع می‌کنند. برنج برای شیرازی‌ها مهمترین ماده غذایی است و در طبخ به جای استفاده از گوشت تکه و یا قرمه از گوشت چرخ کرده بیشتر استفاده می‌کنند. میان وعده مشهورشان کاهو و ترشی است! در این قسمت، وبلاگ آرندتور به صورت مختصر نام چند غذای مشهور شیرازی را با شما در میان بگذارد.

1.    کلم پلوی شیرازی

کلم پلو یکی از مجبوب‌ترین و لذیذترین غذاهای شیرازی است که در تهیه آن از کلم قمری، گوشت چرخ‌کرده، سبزی‌های ترخون، شوید، ریحان و تره استفاده می‌کنند.

2.    آب پیازک یا اشکنه شیرازی

اشکنه شیرازی از غذاهای محبوب و سنتی شیراز است که مواد اولیه این غذا شامل پیاز، تخم مرغ، شنبلیله، نعناع خشک، نمک، زردچوبه است.

3.    شکر پلوی شیرازی

این غذا طعمی شیرین دارد و برای تهیه آن از شهد شکر، برنج، زعفران و خلال بادام استفاده می‌شود. همراه این پلو در شیراز اغلب خورشت قیمه سرو می‌کنند.

4.    شیرازی پلو

شیرازی پلو یکی از غذاهای محبوب شیرازی‌هاست که با برنج, بادمجان، مرغ، ماست، تخم‌مرغ و زیره طبخ می‌شود. معمولا در کنار این غذا از سالاد لذیذ شیرازی نیز استفاده می‌کنند.

5.    لویبا پلو شیرازی

در شیراز بری تهیه لوبیا پلو از لوبیا سبز استفاده نمی‌کنند. لوبیا پلوی شیرازی با لوبیا چشم بلبلی طبخ می‌شود. این غذای شیرازی را با مرغ یا گوشت زعفرانی سرو می‌کنند.

6.    قنبر پلو

قنبر پلو یکی از غذاهای تشریفاتی شیرازی‌هاست که در مهمانی‌ها و مراسم رسمی طبخ می‌شود. این غذا طعمی ملس داشته و معمولا در کنار آن سالاد شیرازی نیز سرو می‌کنند. برای تهیه قنبرپلو  از برنج، گوشت چرخ کرده، گردو، کشمش پلویی و رب انار استفاده می‌شود.

7.    آش سبزی

یکی از خوشمزه‌ترین آش‌های شیراز، آش سبزی است. همان طور که قبلا هم اشاره شد، معمولا آش سبزی را صبحانه میل می‌کنند. مواد اولیه آش سبزی عبارتند از: سبزی ترخون و تره، گوشت، برنج، لوبیا‌ سفید، عدس، نخود، روغن و دارچین

8.    خورشت قورمه به

غذاهای شیرازی معمولا طعمی شیرین دارند، خورشت به یکی دیگر از خورشت‌های بسیار خوشمزه این خطه است که مواد اولیه آن عبارتند از: گوشت راسته، پیاز، لپه، به, آبلیمو، ادویه های لازم همچون زردچوبه، فلفل، دارچین

9.    مسقطی

یکی از مشهورترین عصرانه‌های شیرازی که طعم بسیار خوبی داشته و می‌توان آن را به همراه چای میل کرد، مسقطی است. البته بهترین مسقطی‌ها در شهرستان لار تولید می‌شوند. مسقطی ظاهری حلوا گونه داشته و مواد اولیه آن نشاسته و پسته ‌است. مسقطی انواع مختلف دارد که عبارتند از:زعفرانی، پسته ای، گل محمدی، زرشکی

10.        فالوده شیرازی

مگر می‌شود به شهر گل و بلبل رفت و فالوده‌های خوشمزه و خنکش را حداقل یک بار امتحان نکرد!

سخن آخر

شیراز  شهر شعر و ادب از دیرباز کانون مهد و فرهنگ بوده‌است. دیدنی‌ها و آثار تاریخی این شهر و اطرافش به قدری زیاد و متنوع هستندکه شما در مدت اندک فرصت نمی‌کنید تمام این زیبای‌ها را از نزدیک تماشا کنید.

این شهر دوست داشتنی با مردمانی خونگرم و مهمان‌دوست، دارای هتل‌های متعدد و باکیفیت پنج ستاره، چهار و سه ستاره است که می‌توانند اقامتی لذت بخش را برای شما در این شهر سرسبز مهیا سازند. علاوه بر هتل‌های مختلف خانه‌های بوم‌گردی با بافت سنتی نیز در این شهر وجود دارند که می‌توانند لحظات ناب و به یادماندنی برای شما خلق کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر و هماهنگی لازم با هتل و یا بوم‌گردی‌های مختلف از همکاران ما در آرندتور کمک بگیرید.

وبلاگ آرندتور، در این مقاله سعی کرد تا شما را با 17 ویژگی خاص شیراز آشنا کند سپس فهرستی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری داخل شهر و نمادهای شیراز را به شما معرفی کرد و در انتها نام برخی از خوشمزه‌ترین غذاهای محلی را با شما در میان گذاشت تا در سفر به شیراز آن‌ها را میل کنید و با فرهنگ و آداب مردمان شیرازی بیشتر آشنا شوید.

اگر قصد دارید از شیراز سوغاتی بخرید، خاتم‌کاری و معرق‌کاری از مشهورترین سوغاتی‌های صنایع دستی این دیار است که می‌توانید همراه خود به یادگار بیاورید و یا به عزیزانتان هدیه دهید. عرقیات گیاهی و بهارنارنج نیز از جمله سوغاتی‌های این شهر هستند که می‌توانید در بازارهای مشهور شیراز همچون بازار وکیل آن‌ها را خریداری کنید.