گنبد مسجد شیخ لطف الله، مدور ترین گنبد جهان

تور اصفهان

وبلاگ آرندتور قصد دارد این بار به سراغ یکی دیگر از جاهای دیدنی و بسیار زیبای شهر اصفهان برود و به معرفی یکی از مشهورترین آثار تاریخی این شهر زیبای فرهنگی بپردازد. مسجد شیخ لطف الله این سازه زیبا و بنای باشکوه، قرن‌هاست که روبروی عمارت عالی قاپو و در ضلع شرقی میدان نقش جهان دلبری می‌کند و دل هر گردشگر داخلی و خارجی را می‌رباید. وبلاگ آرندتور در یک مقاله کوتاه به معرفی مسجد شیخ لطف الله می‌پردازد و در ادامه در مورد ویژگی‌‌های خاص این بنا مانند گنبد شیخ لطف الله با شما سخن می‌گوید. پس با ما همراه باشید.

معرفی مسجد شیخ لطف الله اصفهان

مسجد شیخ لطف الله یک بنای تاریخی عهد صفوی است که قدمت آن به قرن یازدهم بر می‌گردد. برای بازدید از این مسجد باشکوه کافی است که به میدان نقش جهان اصفهان بروید و یک نمونه عالی از معماری و کاشیکاری آن دوران را از نزدیک تماشا کنید.

آن چیزی که در این مسجد شهرت جهانی دارد، گنبد مسجد شیخ لطف الله به همراه نقش و نگارهای بی‌نهایت زیبا و نقوش اسلیمی آن است که در جهان مسجد شیخ لطف الله را از لحاظ معماری و کاشیکاری به عنوان یک بنای بی‌نظیر معرفی کرده‌است. گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان از سطح زمین 32 متر فاصله دارد و به دستور شاه عباس اول صفوی به مدت زمان 18 سال ساخته شد. شاه عباس صفوی تا آخر عمرش برای عبادت به این مسجد می‌آمد.

مسجد شیخ لطف الله در سال 1310 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

ساخت مسجد شیخ لطف الله توسط معمار مشهور عصر صفوی «استاد محمدرضا اصفهانی»  و به سبک معماری اصفهانی انجام شد. طبق خبرگزاری «اسپوتنیک» این اثر هنری به عنوان یکی از هفت عجایب ناشناخته و برترین سازه دیدنی جهان به شمار می‌آید.

تفاوت معماری مسجد شیخ لطف الله با سایر مساجد اسلامی

مسجد شیخ لطف الله مناره‌ای ندارد و تفاوت‌های زیادی با سایر مساجد ایرانی دارد. از جمله وجه تمایز این بنای تاریخی با سایر مساجد ایرانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نداشتن مناره

هیچ دلیل قطعی برای نداشتن مناره در مسجد شیخ لطف الله وجود ندارد، عده‌ای می‌گویند که این مسجد به دلیل اینکه برای خانواده دربار ساخته شده و داشتن مناره مردم عامه را جلب این بنا می‌کند، برای آن مناره‌ای ساخته نشده‌است. اما عده‌ای دیگر دلیل این امر را این مسئله می‌دانند که کلا گنبد نماد زن و مناره نماد مرد است. با توجه به اینکه این مسجد هیچ مناره‌ای ندارد، این مسجد محل عبادت زنان حرمسرای شاه عباس بوده‌است. البته هیچ سندیت علمی برای این ادعاها وجود ندارد.

•  نداشتن حیاط 4 ایوانی
• تغییر رنگ گنبد مسجد شیخ لطف الله در طول روز با جهت تابش آفتاب
• نداشتن شبستان ورودی
• داشتن پله در ورودی ابتدایی به مسجد

مسجد شیخ لطف الله به دلیل اینکه مسجد درباریان بود، مناره‌ای نداشت تا مردم عامه نتوانند به این مسجد بیایند.

همانطور که اشاره شد، مسجد شیخ لطف الله هیچ شبستان ورودی ندارد. دلیل این امر هم حفظ تقارن در میدان نقش جهان بوده است. این مسجد روبروی عالی قاپو قرار دارد، اما امکان جاگذاری یک حیاط و یک صحن روبروی قبله در آن وجود نداشته‌است.

ویژگی‌های معماری مسجد شیخ لطف الله اصفهان

1. عدم خرابی و ویرانی در بنای مسجد شیخ لطف الله
مسجد شیخ لطف الله از زمان ساخت تا کنون به جز کتیبه سردر که قابل مرمت نبوده و تعویض شده هیج خرابی و عیب و نقصی نداشته‌است.

کتیبه سردر مسجد شیخ لطف الله و دو کتیبه داخل گنبد، که در قسمت پایین آن قرار گرفته به رنگ سفید و به خط زیبای علیرضا عباسی هستند که از مشهورترین ثلث نویسان عهد صفوی است.

در مسجد با قدمت 400 ساله به صورت دو لت و یک دست از چوب چنار تهیه شده‌است.

2. طرح طاووس مرکز داخلی گنبد
یکی دیگر از ویژگی‌های مسجد شیخ لطف الله اصفهان وجود نقش طاووس در مرکز داخلی گنبد است که وقتی نور به آن می‌تابد، این نقش پر رنگ‌تر می‌شود و پرهای طاووس خودنمایی بیشتری می‌کنند. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که کشیدن نقوش حیوانات در مساجد غیر مجاز است.

در این نقش از 32 لوزی استفاده شده که هرچه به مرکز گنبد نزدیک‌تر می‌شوند، کوچک‌تر می‌شود و با این روش سعی شده ارتفاع گنبد بیشتر به نظر برسد.

3. جهت قبله مسجد شیخ لطف الله
از جمله ویژگی‌های دیگر مسجد شیخ لطف الله جهت بنا نسبت به قبله است. این بنا رو به قبله نیست ولی شما اصلا از بیرون متوجه کجی آن و  چرخش 45 درجه‌اش به سمت محور شمال-جنوب نمی‌شوید. این مشکل را استاد محمدرضا اصفهانی توانست با ساخت یک پاشنه برطرف کند. پاشنه در واقع  یک راهرو است که در ابتدا به سمت چپ می‌چرخد و سپس به سمت راست. معمار کار بلد مسجد با ساخت این پاشنه و یا راهرو توانست بر مشکل پیدا کردن جهت قبله در مسجد شیخ لطف الله فائق آید.

مسجد شیخ لطف الله رو به قبله نبوده اما شما از بیرون متوجه کجی آن نمی‌شوید.

4. محراب مسجد شیخ لطف الله
محراب مسجد شیخ لطف الله اصفهان نیز از جمله جذابیت‌های دیگر این مسجد باشکوه است. محراب با کاشی‌کاری‌های معرق و مقرنس، کتیبه‌های خط علیرضا عباسی که در اطراف محراب دیده می‌شود، آراسته شده‌است. این کتیبه‌ها شامل حدیثی از پیامبر و امام صادق هستند. علاوه براین اشعاری نیز از «شیخ بهایی» دانشمند و شاعر دوره صفوی به خط «باقر بنا» بر پیرامون محراب نوشته شده‌است.

5. راهروی زیر زمینی مسجد شیخ  لطف الله
گفته می‌شود براساس شواهد تاریخی راهرویی به صورت زیرزمینی زیر میدان نقش جهان وجود داشته که عالی قاپو را به مسجد شیخ لطف الله متصل می‌کرده و زنان حرمسرا برای عبادت از این مسیر رفت و آمد می‌کردند و شیخ لطف الله اصول شرعی را به زنان در این مسجد آموزش می‌داده‌است.

براساس شواهد تاریخی حوضی که در وسط میدان نقش جهان وجود دارد، مانع ارتباط این راهروی زیرزمین می‌شود. چنانچه این حوض تخریب شود امکان برپایی راهرو هنوز هم وجود دارد.

نور پردازی در معماری  مسجد شیخ لطف الله بسیار تأثیرگذار بوده و معمار بنا، محمدرضا اصفهانی به صورا کامل بر این مطلب اشراف داشته است.

6. کاشیکاری‌های مسجد شیخ لطف الله
ویژگی بعدی، کاشیکاری‌های مسجد شیخ لطف الله است که از شگفتی‌های معماری این دوره بوده و از نمای بیرونی تا راهر و شبستان‌ها و محراب را پوشش می‌دهد. رقص نور در دل کاشی‌های هفت رنگ با مقرنس کاری‌های بی‌نظیر توجه هر بازدید کننده‌ای را به خود جلب کرده و ساعت‌ها مبهوت این همه زیبایی خواهد کرد.

تمام آیاتی که بر دیواره بیرونی مسحد نوشته شده متناسب با زاویه تابش خورشید و نور آفتاب است و هر زمان که نور آفتاب به این آیات می‌تابد، یک آیه به طور مشخص نمایان می‌شود و بنا به زاویه تابش آفتاب، آیات متفاوت دیده می‌شوند.

سخن آخر

در این مقاله سعی بر این داشتیم که به طور جامع و کامل درباره ویژگی‌های منحصر به فرد این مسجد با شما سخن بگوییم. اما توضیح یک مطلب تا تماشای آن از نزدیک حقیقتا بسیار متفاوت بوده و قابل چشم پوشی نیست. بنابراین در سفر با تور اصفهان، بازدید از مسجد شیخ لطف الله را به شما توصیه می‌کنیم تا یک تجربه متفاوت و خاطره ساز برای خود بسازید. تنها نکته‌ای که باید یادآوری ‌کنیم، برداشتن یک دوربین عکاسی همراه‌تان است تا از مناظر بی‌بدیل این شهر روح نواز عکس‌های به یاد ماندنی بگیرید.