میدان و تکیه امیر چخماق، شاهکار معماری عصر تیموری

تور یزد

همان طور که اشاره شد، میدان و تکیه امیر چخماق یک مجموعه شگفت انگیز از دوره تیموری است که تکیه آن در سال 1330 و مسجدش در سال 1341 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. یکی از مقاصد سفر به یزد آرندتور بازدید از این مجموعه عظیم است که در مرکز شهر یزد قرار دارد و مردم برای مراسم مختلف در این مجموعه حاضر می‌شوند.

از تاریخچه میدان امیرچخماق چه می‌دانید؟

امیر چخماق یکی از سرداران حکومت تیموری در زمان شاهرخ است که در قرن هشتم هجری حاکم یزد می‌شود و تصمیم می‌گیرد با همکاری همسر خود فاطمه خاتون، چندین اثر تاریخی متفاوت از جمله مجموعه امیرچخماق را در شهر یزد بسازد.

مجموعه امیر چخماق شامل بازار، تکیه، مسجد و دو انبار است که تکیه در سال 1330، مسجد در سال 1341 و آب انبار در سال 1385 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته‌اند. مهم‌ترین بنای مجموعه امیرچخماق، مسجد جامع نو است که در جلوی آن میدان بزرگی قرار دارد. این میدان از همان ابتدا یکی از میدان‌های اصلی شهر بوده که مراسم مختلف همچون عزاداری‌ها در آن انجام می‌شده‌است. درگوشه‌ای از میدان یک نخل بزرگ از دوره صفوی وجود دارد که برای مراسم عزاداری از آن استفاده می‌شود.

مجموعه امیرچخماق شامل چه بناها و آثار تاریخی است؟

• مسجد امیرچخماق

مسجد امیرچخماق دومین مسجد یزد از لحاظ زیبایی است که در سال 841 هجری ساخته شد. این مسجد قدیمی‌ترین بنای میدان نیز به حساب می‌آید. مسجد امیرچخماق به علت ورودی‌های مختلفش، دسترسی بسیار راحتی دارد. این مسجد دارای گنبدی خمیده و ترکدار بوده که با کاشی‌های سبز رنگ پوشیده شده و در اطراف آن کتیبه ای به خط کوفی نوشته شده‌است.

مسجد امیرجخماق دو شبستان تابستانی و زمستانی دارد که بنا به شرایط آب و هوایی از آنها استفاده می‌کردند.

• بازار حاجی قنبر

بازار حاجی قنبر به منزله ستون فقرات مجموعه امیر چخماق به حساب می‌آید. این ستون مهم در دوران پهلوی به دلیل ساخت خیابان به دو قسمت تقسیم شده و بعضی بخش‌های آن خراب شده‌است. قسمت شمالی این مجموعه رونق بیشتری دارد و کالاهای بیشتری عرضه می‌شود. اگر قصد خرید، شیرینی‌های یزدی، طلا و فرش دارید، می‌توانید در این قسمت آنها را خریداری کنید.

• آب انبار امیر چخماق

آب انبار امیرچخماق یک مجموعه سه تایی متعلق به دوران صفوی است که امروزه فقط دوتای آن باقی‌مانده و در سال 1385 همانطور که قبلا گفته شد به عنوان بنای تاریخی به ثبت ملی رسیده‌اند. آب انبارهای امیرچخماق تا حدود 40 سال پیش مورد استفاده مردم قرار می‌گرفت. آب انباری که از بین رفت به آب انبار میدان شهرت داشته و در ضلع غربی میدان امیرچخماق ساخته شده‌بود. این آب انبار در زمان خیابان‌کشی از بین رفت و در حال حاضر اثری از آن نیست.

دو آب انبار دیگر این مجموعه، آب انبار پنج بادگیر یا ستی فاطمه و آب انبار تکیه یا حاجی قنبر است که در کنار بازارچه و با موافقت امیر چخماق و به دستور و هزینه حاجی قنبر جهانشاهی احداث شده‌اند.

آب انبار امیرچخماق یک مجموعه سه تایی متعلق به دوران صفوی است که امروزه فقط دوتا آب انبار آن باقی‌مانده و تا 40 سال پیش قابل استفاده بوده‌است.

• تکیه امیر چخماق

تکیه امیر چخماق در شرق میدان قرار دارد و عزاداری و انجام مراسم نخل‎برداری در این محل انجام می‌شود. حاکم در قسمت شاه نشین می‌نشیند و بانوان در غرفه‌های دیگر آن و در حال تماشای مراسم بودند. در تکیه امیرچخماق دو مناره بزرگ به عنوان سردر بازار وجود دارد که ساخت آنها 80 سال زمان برده است.

• نخل تاریخی امیرچخماق

یکی دیگر از دیدنی‌های میدان امیرچخماق، نخل بسیار بزرگ و تاریخی آن است که در شرق میدان واقع شده و به نخل حیدری‌ها شهرت دارد. این نخل از دوره صفویه در این مکان بوده و مردم بر این اعتقاد هستند که قدیمی‌ترین نخل موجود است. در واقع این نخل بسان یک تابوت چوبی کوچک مشبک با طرح سرو آزادی است که در مراسم محرم به عنوان نخل‌گردانی به وسیله مردم حمل می‌شود.

نخل تاریخی امیرچخماق با ظاهری سروگونه از جنس چوب و طرحی مشبک، عمری حدودا 450 ساله دارد.

• بقعه سنتی فاطمه

بقعه سنتی فاطمه، بقعه همسر امیر چخماق است که در شمال میدان قرار دارد و در قرن نهم فوت کرد. مسافران و توریست‌ها برای ادای احترام به او بر سر مزارش حاضر می‌شوند.

سخن آخر

در سفر به یزد بازدید از مجموعه تاریخی امیرچخماق یکی زا دیدنی های یزد است که می توانید در تمام ساعت شبانه روز به بازدید از آن بروید. حتی با وجود نورپردازی هایی که در شب انجام شده، این بنا زیبایی بیشتری دارد. در گذشته امکان بتزدید از بالای تکیه وجود داشت اما در حال حاضر این امکان به دلیل محافظت بیشتر از بنا وجود ندارد.